Een lumbale hernia (Hernia Nuclei Pulposi, HNP) is een uitstulping van de tussenwervelschijf in de lage rug. Deze uitstulping drukt op een zenuw, waardoor pijnklachten in het been ontstaan, eventueel met uitval van de zenuw (doof gevoel, krachtsvermindering).

Herniaoperaties behoren tot de meest frequent uitgevoerde ingrepen door neurochirurgen.

Veel vaker nog worden neurochirurgen geconftonteerd met het probleem van de rugpijn. Het is niet duidelijk of rugpijn moet worden beschouwd als het gevolg van een hernia. Ging men daar vroeger altijd van uit, tegenwoording gelooft men dat slijtage van een tussenwervelschijf hooguit onder meerdere oorzaken,  een gedeelde rol kan spelen bij het ontstaan van rugpijn. Een hernia kan juist wel optreden zonder rugpijn. De typische klacht van een hernia is pijn uitstralend in één been.